Özet

Sosyoloji tarihi aynı zamanda toplumsal meseleler etrafında örülmüş tartışmaların tarihidir. Türk sosyoloji tarihi de tartışmalar açısından son derece zengin bir görü- nüm arz eder. 20. yüzyıl öncesinde, daha “sosyoloji” ismi yaygınlık kazanmamışken başlayan kimi “toplumsal” tartışmalar gazete yazıları ve romanlarda karşımıza çık- mış, özellikle II. Meşrutiyet’ten itibaren “içtimaiyat” çerçevesinde yoğunlaşan tar- tışmalar giderek “sosyolojik” bir nitelik kazanmıştır. 1930’larda kültür-medeniyet tartışması gibi toplumsal konulara ilişkin sosyolojik tartışmalar gündeme gelmiş, 1960’larda ise toplumsal yapıya ilişkin tartışmalar yaygınlaşmıştır. Bu tartışmala- rın tamamı Türk sosyolojisinin gelişiminde önemli rol oynamış, özellikle de tarih-sel sosyolojinin gelişimine ciddi katkılar yapmıştır. Bu araştırma da Türk sosyoloji tarihinde toplumsal yapı tartışmalarına odaklanmakta, 1960’lı yıllarda Yön dergisi çevresinden başlamak üzere Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi Türk toplumunun ya- pısı üzerine yürütülen tartışmaları çözümlemeyi denemektedir. Bu çalışmada konu, tarihsel sosyolojik yaklaşımın gelişimine özel bir vurgu yapılarak incelenmekte, söz konusu tartışmalar içindeki belirli eğilimler karşılaştırılarak, hangilerinin tarihsel sosyolojik analize elverişli olduğu ve daha çok katkı yaptığı üzerinde durulmaktadır.