Değişim Sosyolojisine Metateorik Bir Yaklaşım Denemesi: Max Weber Örneği

Author/s: Sedat Doğan

Year: 2020 Vol: 2 Number: 1

Abstract

Değişim sosyolojisinin konusu basitçe toplumsal değişimdir. Fakat “toplum” kelimesinin işaret ettiği kavram haritası; “değişim”in mahiyeti, boyutu, süreci gibi değişkenler; değişim analizinin hangi düşünme tarzına dayanağı sorusuna eşlik eden metodolojik cevapların tarihçesi dikkate alındığında konu derinleşmeye ve genişlemeye başlar. Bu çerçeveye değişim sosyolojisi tarihindeki farklı yaklaşım biçimlerini ayırmak üzere geliştirilen tasnifler de eklendiğinde bu çalışmanın temel probleminin dayandığı zemin ortaya çıkmış olur. Problemimiz değişim sosyolojisinin konu kapsamıyla ilgili sorunlar değil, bizzat değişim sosyolojisidir. Yani “toplumsal değişim”in sosyolojik analizinin bünyesinde taşıdığı felsefi ya da metodolojik sorunlardır. Bu açıdan varlık, bilgi ve değer alanlarına tekabül eden sorunlar incelenecektir. Bunlar, nesne, bilgi, metodoloji ve nesnellik sorunlarıdır. Diğer taraftan değişim sosyolojisi ile ilgili bu türden bir sorunlar yumağına rağmen ülkemizde konuya metateorik düzeyde yaklaşan çalışmaların sayısı oldukça azdır. Bu çalışma literatürde tespit edilen bu boşluğun giderilmesine bir katkı olarak düşünülmüştür. Çalışma Max Weber sosyolojisi, daha doğrusu onun metodolojisi ile analizi arasındaki tutarsızlığa ilişkin varsayımla sınırlandırılmıştır. Çalışmanın amacı, özelde sosyoloji genelde sosyal bilimler felsefesi tarihine yaklaşımın bütünlüklü bir çerçeve sunmadığı durumda, metateorik sorunların kavranamayacağına işaret etmektir. Böylece “değişim”in felsefi teorisinden sırasıyla bilimsel ve sosyolojik teorisine geçişin hangi metafizik sorunlarla birlikte gerçekleştiğine işaret edilecektir. Çalışmanın sonuna doğru görülebileceği gibi Weber üzerinden getirilecek eleştiriler ve genel olarak sosyal bilimlerde alternatif teorik konumların birbirilerine yönelttiği eleştiriler öznel bir çerçevede yorumlanamaz. Bunlar aynı zamanda metateorik sorunların işaretçileridir. Her eleştiri parçası olduğu öykünün bir olayından ibarettir ve bu öykü alternatif teorik konumları aşan ve varlık, bilgi ve değer alanındaki mantıksal ve metafizik sorunlara ilişkindir.

Keywords
değişim sosyolojisi, Max Weber, metateorik analiz, metodoloji, toplumsal değişim