Chopin’den Itrî’ye; Türkiye’de Resmi Müziğin Dönüşümü
Author/s: Elif Özkan
DOI: 10.51448/tde.2021.6
Year: 2021 Vol: 3 Number: 1
Abstract
Frederic Chopin’in Opus 35, 2 numaralı Sibemol Minör Piyano Sonatı’nın üçüncü bölümü… Protokol cenazelerinde duymaya alışkın olduğumuz fakat bir cenaze marşı olarak yazılmamış o hüzünlü eser: Marche Funebre. Türkiye’de Chopin’in cenaze marşı; ilk kez 3 Aralık 1932’de şair Samih Rıfat’ın cenazesinde icra edilmiştir. 1938’de, Mustafa Kemal’in cenazesi sırasında çalınmasıyla birlikte yaklaşık seksen senedir bütün protokol ve asker cenazelerinde duyduğumuz bir ezgi haline gelmiştir. Ta ki 9 Ağustos 2017’de Şehit Jandarma Uzman Onbaşı Muhammed Meriç’in cenazesindeki ihtiram yürüyüşüne kadar… 18. yüzyılın önemli bestekârlarından biri olan Buhurizade Mustafa Itrî’nin segâh makamındaki o müthiş bestesi (segâh tekbir) o günden sonra askeri bando tarafından işiteceğimiz melodi olacaktır.
Resmî ideoloji ile toplumun önemli karşılaşma anlarından ve mekânlarından biri olan törenler, devlet otoritesinin önemli meşruiyet araçlarından birisidir. Hâkim siyasi düşüncenin “ideal vatandaş” tahayyülüne göre bu meşruiyet araçlarının dönüşüme uğradığının en belirgin örneğini son zamanlardaki “şehit törenlerinde segâh tekbirin çalınmasına” dair yapılan tartışmalarda görmekteyiz.
Hem Osmanlı hem Cumhuriyet Türkiye’sinin yaşadığı modernizm tecrübesiyle birlikte askeri müzik kurumlarının Mehterhane’den Mızıka-yı Hümayun’a, Riyaset-i Cumhur Senfoni Orkestrası’na ve Silahlı Kuvvetler Armoni Mızıkası’na olan dönüşümü, günümüzün siyasi konjonktürünü okuyabilmemiz adına oldukça önemlidir. Nitekim resmî ideolojinin sesi değişmektedir. Son zamanlardaki resmî törenlerde icra edilen eserlerin türü ve içeriklerindeki farklılaşmalar; devletin ulusla olan diyalogundaki dinamiklerden bağımsız değildir. Yapılan bu çalışmada da bahsedilen dinamikleri çözümleyebilmek adına Mihail Bakhtin’in Diyaloji ve Kronotop kavramlarından yararlanılarak; Türkiye’deki resmi müzik politikalarının kimlik inşasındaki rolü ve devletin yurttaşlarıyla kurmaya çalıştığı ilişki “resmi müzik” geleneğindeki değişim ekseninde incelenmiştir.
Keywords
Kronotop, Ulus-devlet, Gelenek İcadı, Resmi Müzik, Makbul Vatandaş