Türkiye’de Toplumsal Yapı Tartışmaları ve Tarihsel Sosyolojinin Gelişimi
Author/s: Mehmet Ali AKYURT, Muhammed Fazıl BAŞ
Year: 2023 Vol: 5 Number: 1
Abstract
Sosyoloji tarihi aynı zamanda toplumsal meseleler etrafında örülmüş tartışmaların
tarihidir. Türk sosyoloji tarihi de tartışmalar açısından son derece zengin bir görünüm
arz eder. 20. yüzyıl öncesinde, daha “sosyoloji” ismi yaygınlık kazanmamışken
başlayan kimi “toplumsal” tartışmalar gazete yazıları ve romanlarda karşımıza çıkmış,
özellikle II. Meşrutiyet’ten itibaren “içtimaiyat” çerçevesinde yoğunlaşan tartışmalar
giderek “sosyolojik” bir nitelik kazanmıştır. 1930’larda kültür-medeniyet
tartışması gibi toplumsal konulara ilişkin sosyolojik tartışmalar gündeme gelmiş,
1960’larda ise toplumsal yapıya ilişkin tartışmalar yaygınlaşmıştır. Bu tartışmaların
tamamı Türk sosyolojisinin gelişiminde önemli rol oynamış, özellikle de tarihsel
sosyolojinin gelişimine ciddi katkılar yapmıştır. Bu araştırma da Türk sosyoloji
tarihinde toplumsal yapı tartışmalarına odaklanmakta, 1960’lı yıllarda Yön dergisi
çevresinden başlamak üzere Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi Türk toplumunun yapısı
üzerine yürütülen tartışmaları çözümlemeyi denemektedir. Bu çalışmada konu,
tarihsel sosyolojik yaklaşımın gelişimine özel bir vurgu yapılarak incelenmekte, söz
konusu tartışmalar içindeki belirli eğilimler karşılaştırılarak, hangilerinin tarihsel
sosyolojik analize elverişli olduğu ve daha çok katkı yaptığı üzerinde durulmaktadır.