Dini Kimliğin YouTube’daki Dönüşümünün ve Temsilinin Analizi: Hayalhanem Örneği
Author/s: Mukaddes Kanji
Year: 2024 Vol: 6 Number: 1
Abstract
Teknolojik gelişmelerle beraber insanın sosyal bir varlık olarak daima içinde var olma zorunluluğu gösterdiği grup, cemaat ve cemiyet gibi toplumsal etkileşim alanları yapısal değişime uğramıştır. Sosyal medyayla beraber fiziksel olarak birliktelik mecburiyeti olmayan, geçirgen sanal bağlar üzerinden kurulmaya çalışılan yeni toplumsal ilişki biçimi sanal toplulukları yaratmıştır. Bu topluluklar çoğunlukla hiyerarşik farklılık gözetmeyen değişik sosyo-ekonomik yapılardan oluşmaktadır. Ayrıca zaman ve mekân birlikteliği olmaksızın hareket halindeyken eşleşmeye çalışan bu sanal topluluklar giderek küresel bir boyut kazanmıştır. Bütün bu gelişmeler önemli toplumsal olgulardan biri olan dinin sanal ortamda nasıl şekillendiği sorusunu ortaya çıkarmaktadır. Sanal alemde dinin varlık gösterdiği alanlardan biri olan sosyal medya; şüphesiz dinin yayılması, algılanması, anlaşılması ve yorumlanması için kritik bir öneme sahiptir. Özelde YouTube platformunun yeni bir sanal kimliğin inşasına yönelik oluşturduğu zemin, dini kimliğe ve dini gruplara ilişkin yeni bir varlık biçimini ortaya çıkarmıştır. Ayrıca farklı dini kimlik temsillerini daha da görünür hale getirmiştir. YouTube sıradan bir paylaşım sitesi olmanın ötesinde kullanıcılarına hem kişinin kendini tanımlamak için başvurduğu grup aidiyetine yönelik ihtiyaçları gidermede imkân sunmakta hem de kişinin kendine özel YouTube kanalı kurarak uzun süreli yayınlar yapmasını sağlayarak sanal kimliğin inşası, sunumu ve temsili noktasında kritik bir zemin teşkil etmektedir. Günümüzde geleneksel dini cemaatler de eski formunu korumakla birlikte çağın gerekliliklerine ayak uydurarak sanal alemde var olmaya çalışmaktadırlar. Dini kimliğin sanal alemdeki temsil rolünü üstlenen bu gruplar, YouTube üzerinden yaptığı yayınlarla takipçilerinin dini hayatına tesir etme hatta yön verme gücüne sahip olmaktadırlar. YouTube kanalları üzerinden sosyal medyayı “hayra kullanma” adı altında kendilerini tanıtmak, öğretilerini yaymak, daha fazla insana ulaşmak için aktif bir şekilde sanal dini kimlik üretmektedirler. Zamanın şartlarına göre varlığını devam ettiren sanal dini gruplar, modern dönemin araçlarıyla güncel sorunlara çözüm bulma yoluna giderken teknolojik unsurlar tarafından araçsallaştırılmaktadırlar. Çalışmanın amacı dini kimliğin sanal alemdeki inşasına ve sunumuna yönelik meydana gelen değişimi ve dönüşümü farklı boyutlarıyla incelemektir. Bunun için YouTube’da en çok takipçiye sahip olan dini kanallardan biri olan Hayalhanem kanalı seçilmiştir. Yöntem olarak nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi kullanılarak kanal, oluşum süreci, başvurduğu kaynaklar, norm ve değerleri, hayat tarzları, ürettiği söylemler üzerinden ele alınmıştır.
Keywords
Dini Kimlik, Dini Temsiliyet, Sanal Dini Cemaatler, Dini YouTube Kanalları, Sosyal Medya